Ulgener
Gerek taşıma ya da gemi tahsis sözleşmesi, gerek kredi ya da gemi inşa sözleşmesi veya sigorta ya da mal alım-satım sözleşmesi olsun taraflar bir takım borç ve yükümlülükler altına girmek-tedirler.
- Bazı hallerde malın bedelinin ödenmesi ya da ödenecek olması karşılığında satıcı malı belirli bir süre içinde alıcıya teslim etme yükümlülüğü altına girmekte, ancak akdin kuru-luşu anında tarafların öngörmelerinin mümkün olmayacağı bir şekilde mal yolculuk sırasında bir yerde takılıp kalmakta,
- Bazen navlun karşılığında taşıyan bir malı bir yerden diğer bir yere taşımayı vaad etmekte, ancak akdin kuruluşu anında tarafların öngörmelerinin mümkün olmayacağı bir şekilde yük yolculuk sırasında zıya veya hasara uğramakta,
- Kimi zaman tersaneci gemiyi belirli ölçü ve özellikler dahilinde ve belirli bir tarihte inşa ederek teslim etmeyi taahhüt etmekte, ancak akdin kuruluşu anında tarafların öngörme-lerinin mümkün olmayacağı bir şekilde kendisi artık gemiyi inşa edemez hale gelmekte,
- Bazen de donatan gemisini belirli bir süre için çartererin kendi adına yük taşıması ya da taşıma taahhüdü altına girmesi amacıyla tahsis etmekle yükümlü olmakta, ancak akdin kuruluşu anında tarafların öngörmelerinin mümkün olmayacağı bir şekilde donatan çarterere gemiyi teslim edememekte ya da sözleşmede tarif edildiği şekilde kullanımını devamlı bir surette sağlayamamaktadır.
Sözleşmenin belirtilen olaydan olumsuz bir şekilde etkilenen tarafının akıbeti ne olacaktır ? Bu sebeple sözleşmenin diğer tarafına karşı bir tazminat ödeme borcu söz konusu olacak mıdır ? Kendisi ne olursa olsun sözleşmeden kaynaklanan borç ve yükümlülüklerini gereği gibi yerine getirmek mi durumundadır ? Bu sözleşme (bizim çalışma sahamızda genellikle olduğu şekilde) İngiliz Hukukuna atıfta bulunduğu takdirde durum nedir ? Türk Hukuku mücbir sebep halini nasıl düzenlemektedir ?
Bunun gibi,
- bazen sözleşmenin kuruluşundan sonra piyasa şartlarında ve alım satım sözleşmesi gere-ğince malı üreticisinden satın alıp diğer bir şahsa teslim etme yükümlülüğü altına girmiş olan satıcının evdeki hesabı çarşıda tutmamakta veya
- bu türdeki bir piyasa değişikliği sebebi ile gemiyi inşa edecek olan taraf malzemeyi daha pahalı olarak tedarik edebildiğinden dolayı sözleşmeyi ifa edecek olursa zarara girmekte ya da
- donatan sefer çarteri sözleşmesi gereğince yapılacak bir yolculuğu yakıt fiyatlarının umulmayan derecede artmasından dolayı ifa ederse büyük bir zıyana uğramakta yahut
- donatan aleyhine zaman çarteri sözleşmesinde kararlaştırılmış olan navlunun (TC Rate) sonradan oluşan ekonomik şartlardan dolayı piyasa şartlarının çok altında ya da zaman çartereri aleyhine sözleşmedeki günlük navlun meblağının piyasanın çok üzerinde kalmaktadır.
Yukarıdakilerin aksine, bu sayılan hallerde ekonomik olarak etkilenen taraf sözleşmeden kaynaklanan borç ve yükümlülüklerinden mücbir sebep halini ileri sürerek kurtulabilecek midir? Bunun cevabı olumsuz ise, zor durumda kalan taraf nereye kadar buna tahammül etmek durumundadır ? Bunun sınırı kendisinin iflası mıdır ? İngiliz Hukuku burada nasıl bir pozisyon almaktadır ? Türk Kanunkoyucusu ile bu durumu nasıl düzenlemiştir ?
Bu sayımızı bu konulara ayırmanın iyi fikir olacağını düşündük. Umarız faydalı olur.
